Muhasebe Nedir?
1- MUHASEBE : Mali nitelikteki ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydeden sınıflandıran özetleyerek rapor eden ve sonuçları yorumlayan bilim.
2- MUHASEBENİN FONKSİYONLARI (İŞLEVLERİ):
a- Borç ve Alacak ilişkilerini düzenler.
b- İşletme yönetimine yardımcı olur.
c- İşletme lehine delil olur.
d- İşletmenin istatisliğini çıkarmasına yardımcı olur.
3- MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI :
a- Sosyal sorumluluk kavramı
b- Kişilik kavramı
c- İşletmenin sürekliliği kavramı
d- Dönemsellik Kavramı
e- Para ile ölçme kavramı
f- Maliyet esası kavramı
g- Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı
h- Tutarlılık kavramı
i- Tam Açıklama kavramı
j- İhtiyatlılık kavramı
k- Önemlilik Kavramı
l- Özün önceliği kavramı
3-a Sosyal Sorumluluk Kavramı : Bu kavram muhasebenin işlevinin yerine getirme hususundaki sorumluluğunu belirtmekte ve muhasebenin kapsamını anlamını yerini ve amacını göstermektedir. Sosyal sorumluluk kavramı muhasebenin organizasyonunda muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında belli kişi veya grupların değil tüm toplumun çıkarların gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretimde gerçeğe uygun tarafsız ve dürüst davranılmasını ifade eder.
3-b Kişilik Kavramı : Bu kavram işletmenin sahip veya sahiplerinden yöneticilerinden personelinden ve diğer ilğililirden ayrı bir kişiliğe sahip olduğu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin yürütülmesi gerektiğini öngörürür .
3-c İşletmenin Sürekliliği kavramı : Bu kavram işletmenin Faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın süreceğini ifade eder. Bu nedenle işletme sahiplerinin veya hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı değildir.. Maliyet esesının temelini oluşturur. Bu kavram işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kaltığı durumlarda ise bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
3-d Dönemsellik Kavramı : İşletmenin sürekliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve Giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi hasılat ve gelir ve karların aynı döneme ait maliyet gider ve zararla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir. Bu kavramın işletmeler açısından geçerliliğinin bulunmadığı veya ortadan kalktığı durumlarda ise bu husus mali tabloların dipnotlarında açıklanır.
3-e Parayla ölçme kavramı : Parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçü olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimlerine göre yapılır.
3-f Maliyet esası kavramı: Para mevcudu alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kavramlar hariç işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.
3-g Tarafsızlık ve belgelendirme kavramı : Muhasebe kayıtlarının gerçek durumunu yansıtan ve usule uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder.
3-h Tutarlılık kavramı : Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması bu kavramın amacını oluşturur. Tutarlılık kavramı benzer olay ve işletmelerde kayıt düzenleri ile değerleme ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tekdüzeni öngörür. Geçerli nedenlerin bulunmadığı durumlarda işletmeler uyguladıkları muhasebe politikalarını değiştirebilirler. Ancak bu değişikliklerin ve bunların parasal etkilerinin mali tabloların dipnotlarda açıklanması zorunludur.
3-i Tam açıklama kavramı : Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. Mali tablolarda finansal bilgilerin tam olarak açıklanması yanında mali tablo kalemleri kapsamında yer almayan ancak alınacak kararları etkileyebilecek gerçekleşmesi muhtemel olaylara da yer verilmesi bu kavramın gereğidir.
3-j İhtiyatlılık kavramı : Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak işletmeler muhtemel gideri ve zararı için ayırırlar muhtemel gelir ve karları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar Ancak bu kavram gizli yedekler veya gereğinden fazla karşılımlar ayrılmasına gerekçe olmaz.
3-k Önemlilik kavramı : Bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispî ağırlık ve değerinin mali tablolara dayanılarak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder. Önemli hesap kalemleri finansal olaylar ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
3-l Özün önceliği kavramı : İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. Genel olarak işlemlerin biçimleri ile özleri paralel olmakla birlikte bazı durumlarda farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu taktirde özgün bicime önceliği esastır.
Muhasebede Kullanılan Belgeler
MUHASEBE KULLANILAN BELGELER
1- 1- 1- 1- 1- Vergi usul kanunundan kaynaklanan belgeler
a- Fatura
b- Sevk irsaliyesi
c- İrsaliyeli fatura
d- Perakende satış vesikaları
e- Gider pusulası
f- Müstahsil makbuzu
g- Serbest meslek makbuzu
h- Ücret Bordrosu
i- Taşıma irsaliyesi
j- Yolcu listesi
k- Günlük müşteri listesi
2- Türk ticaret kanunundan kaynaklanan belgeler
a- Kambiyo senetleri
I- Çek
II- Bono ( Emre Muharrer Senet )
III- Poliçe
3- İşletme içi işlemleri kanıtlayıcı belgeler
a- a- a- a- a- Muhasebe Fişleri
I- I- I- I- I- Kasa Tahsil fişi
II- II- II- II- II- Kasa Tediye fişi
III- III- III- III- III- Mahsup fişi
1- Vergi usul kanundan kaynaklanan belgeler
a- Fatura : Satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesikadır.
Faturada bulunması zorunlu olan bilgiler:
1- Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası
2- Müşterinin adı varsa ticaret unvanı iş adresi vergi dairesi ve hesap numarası
3- Malın veya işin nev’i miktarı ve tutarı.
4- İrsaliye Tarih ve numarası.
Faturanın nizamı
1- Fatura birbirini takip eden sıra numaraları halindedir, Şube veya kısımları için ayrı fatura bastırılır.
2- Faturalar en az bir asıl bir suret olarak düzenlenir. Birden fazla örnek için kaçıncı örnek olduğu işaretlenir.
3- Fatura en geç sevk tarihinden itibaren 10 gün içinde tanzim edilir. Aksi halde hiç düzenlenmemiş sayılır.
4- Faturayı düzenleyen müşterinin kimliğinden sorumludur.
5- Faturanın üst kısmına basılan kaşe ve imza açık faturayı, alt kısmına vurulan kaşe ise kapalı faturayı ifade eder.
Sevk İrsaliyesi : Mal Haraketini kontrol etmek amacıyla getirilen malın sevki anında mal ile birlikte bulunan bir belgedir.
Sevk irsaliyesi fiyat ve bedel hariç olmak üzere faturada yazılı olan bilgileri taşır. Üç nüsha halinde tanzim edilip İki nüshası mal ile birlikte bulunur bir nüshası işletmede kalır.
İrsaliyeli Fatura : Malı satan mükellefler bu belgeyi en az üç örnek olarak düzenleceyeceklerdir. En az üç nüsha düzenlenmeyen belge hiç düzenlenmemiş sayılır.
Perakende Satış Fişi : 76.000.000.- TL.lik haddi aşmayan satışlarda düzenlenen belgedir. Ayrıca bu belge yerine ödeme kaydedici cihaz fişide verilebilir.
Gider Pusulası : Fatura düzenlemek, vermek ve istemek zorunda olanların bu yükümlülükleri bulunmayanlarla yaptıkları iş ilişkilerini belgelendirmeleri amacıyla kullanılan bir belgedir. Vergiden Muaf esnafa yaptıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar için gider pusulası düzenleyerek bu malı satana veya işi yapana imza ettirirler. Bu belge malı satan veya işi yapan tarafından verilmiş fatura yerine geçer. En az iki nüsha düzenlenir.
Hizmetler için %10 Gelir Vergisi %10 fon payı kesilir, Mallar için %5 Gelir Vergisi %10 Fon Payı kesilir.
Müstahsil Makbuzu : Küçük çiftçi ve vergiden muaf olan çiftçilerden satın alınan zirai ürünler için düzenlenen ve fatura yerine geçen belgedir. En az İki nüsha düzenlerin.
Serbest Meslek Makbuzu : Serbest Meslek Erbabının mesleki faaliyetlerine ilişkin her türlü tahsilat için düzenlediği bir bilgedir.
Ücret Bordrosu : İşverenin işçilerine her ay Yasal kesintilerini ve ödedikleri ücretleri gösterir bordrodur.
Taşıma İrsaliyesi : Ücret Karşılığında taşıma yapanların düzenlediği belgedir. Malın cinsi, miktarı, alınan nakliye ücret tutarına ilişkin sütunlar ile malı gönderen ile alıcının kimlik bilgileri ve malın nereye ve kime gönderildiği, sürücünün adı soyadı ve kimlik bilgileri yer alır.
Yolcu listeleri : Şehirler arası yolcu taşımalarında yolcu bileti kesmeye mecbur olan mükelleflerin düzenlediği bir belgedir. Taşıtın Plaka numarası, sefer tarihi ve hareket saati ile bilet numaraları işaretlenmek suretiyle yolcu sayısı ve toplam hasılat tutarları yer alır.
Günlük Müşteri Listesi : Otel, Motel ve Pansiyon gibi konaklama yerlerinin odalar, bölmeler ve yatak planlarına uygun olarak düzenledikleri belgelerdir.
Belge düzenine uyulmamasının Cezaları : Verilmesi ve alınması icap eden Fatura, Gider Pusulası ve Müstahsil Makbuzu ile Serbest Meslek Makbuzunu vermeyen ve almayanlardan her birine her fatura, Gider Pusulası, Müstahsil Makbuzu ve Serbest Makbuzu için 30.000.000.- TL den az olmamak üzere bu vesikalara yazılması gereken tutarın %10 nisbetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bir takvim yılı içinde bir belge nevine ilişkin olarak tesbit olunan özel usulsüzlük cezasının toplamı 15.000.000.000.- TL yi geçemez.
Perakende satış vesikaları ile Sevk İrsaliyesi, Taşıma İrsaliyesi, Yolcu listesi ve müşteri listesi kullanmak mecburiyetinde olanların bu belgeleri kullanmadıklarının, İrsaliye ve Yolcu listesini ayrıca taşıtta bulundurmadıklarının tesbiti halinde kullanmadıkları, bulundurmadıkları aslı ile örneklerinde farklı tutarlara yer verdikleri veya gerçek bedelin altında düzenledikleri her bir belge için 30.000.000.- TL lık özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, bir takvim yılı her bir nevine ilişkin olarak kesilecek usulsüzlük cezasının toplamı 15.000.000.000.- TL nı geçemez.
T.T.K. Kaynaklanan Belgeler
TÜRK TİCARET KANUNUNDAN KAYNAKLANAN BELGELER
A- Kambiyo Senetleri :
1- Çek : Bir Bankaya hitaben yazılan ve üzerinde belirtiler paranın ödenmesini gerektiren bir kambiyo senedidir.
Çek Emre yazılı bir senettir. Çek Hamile yazılı olarakta düzenlenebilir. Çeklerde vade yoktur. Fakat uygulamada vadeli çekler kullanılmaktadır. Budun için keşide tarihi yerine ödenecek tarih yazılır. Emre yazılı çekin devri Ciro ve Teslim ile gerçekleşir. Ciro Çekin arka yüzüne yapılır.
Ciro (Devir) iki şekilde olur.
1- Tam Ciro : Lehine ciro yapılan kişinin belirttiği ciro şeklidir.
2- Beyaz Ciro : Çekin Hamiline yazılı çek gibi dolaşmasını sağlar.
Çekte ibraz aynı yerde 10 Gün, Başka yerde 1 Ay, Bir Kıtadan başka bir kıtada ödenecekse 3 Ay içinde çek bankaya ibraz edilmelidir ve banka tarafından ödenmelidir.
Çekte Şekil Şartları :
1- Çek Kelimesi
2- Kayıtsız şartsız belli bir meğlağın ödeme emri.
3- Ödeyecek kimsenin adı soyadı.
4- Ödeme yeri
5- Keşide tarihi ve yeri .
6- Keşidecinin imzası
Çekte Üç Taraf Vardır.
1- Muhatap ( Borçlu) = Banka
2- Lehdar = Alacaklı
3- Keşideci = Çeki düzenleyen kişi
(Her Ne kadar borçlu banka olsada banka alacaklıya parayı keşidecinin hesabından ödeyecektir.)
3- Bono (Emre Muharrer Senet) : Bono, Muhatap (Borçlu) tarafından düzenlenip lehdara (Alacaklıya) verilen belli bir miktardaki bir paranın belli bir süre sonunda, kayıtsız ve şartsız ödeneceğini gösteren bir kambiyo senedidir. Bonada ciro çeklerde olduğu gibi yapılır. Bonolar %07.5 Damga Vergisine tabidir.
Bono’da Şekil Şartları :
1- Bono veya Emre muharrer senet kelimesi.
2- Kayıtsız ve şartsız ödeme vaadi.
3- Vade
4- Ödeme yeri
5- Kime ve Kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadı.
6- Senedin düzenlendiği gün ve yer.
7- Bonoyu düzenleyenin imzası.
4- Poliçe : Poliçe alacaklı tarafından borçlu üzerine düzenlenen belli bir paranın ödenmesini emreden bir kambiyo senet’idir. Poliçede ciro bonoda olduğu gibidir. %07.5 Damga Vergisine tabidir. Poliçede Üç taraf vardır. 1- Muhatap (Borçlu) 2- Lehdar (Alacaklı) 3- Keşideci ( Senedi Düzenleyen Kişi)
Poliçede Şekil Şartları:
1- Poliçe Kelimesi.
2- Belirli bir meblağın kayıtsız şartsız ödeme emri.
3- Ödeyecek olan kimsinin adı ve soyadı.
4- Vade
5- Ödeme yeri
6- Lehdar
7- Keşide yeri ve tarihi
8- Keşidecinin imzası.
İşletme İçi Belgeler
4- İŞLETME İÇİ İŞLEMLERİ KANITLAYICI BELGELER : İşletmenin Özelliğine göre zorunlu olmayıp isteğe bağlı olarak düzenlenen belgelerdir.
Muhasebe Fişleri :
1- Kasa Tahsil Fişi : Kasaya giren paralar bu fişe kaydedilir. Amaç paranın nereden geldiğini izlemektir.
2- Kasa Tediye (Ödeme) Fişi : Kasadan çıkan paralar bu fişe kaydedilir. Amaç paranın ne amaçla çıktığını izlemektir.
3- Mahsup Fişi : Kasa ile ilgili olmayan işlemler bu fişe kaydedilir. Amaç Kasa ile ilgili olmayan işlemlerin giriş ve çıkışlarını izlemektir.
BİRİNCİ VE İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR
1. BİRİNCİ SINIF TÜCCARLAR : Aşağıdaki tüccarlar birici sınıfa dahildirler. (V.U.K. 177. Md.)
a- Yıllık alımlarının tutarı 22.000.000.000. TL. yi veya satışları tutarı 27.000.000.000 TL yi aşanlar .
b- Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıpta bir yıl içinde elle ettikleri gayrisafi iş hasılatı 11.000.000.000 TL ’yi aşanlar. (Otel, Otobüs işl. Berber vs..)
c- 1 ve 2 numaralı bentlerdeki yazılı işlerin birlikte yazılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hasılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 22.000.000.000 TL yi aşanlar.
d- Her türlü Ticaret şirketleri ( Kolletif, Komandit, Limitet, Anonim)
e- Kurumlar Vergisine tabii olan diğer Tüzel Kişiler.(Kooperatifler,)
f- İsteğe Bağlı olarak Bilanço esasına göre defter tutmayı tercih edenler.
2. İKİNCİ SINIF TÜCCARLAR : Aşağıdaki tüccarlar ikinci sınıfa tabilerdir.
a- V.U.K.’nun 177 Maddesinde yazılı olanların dışında kalanlar.
b- Yeniden işe başlayan tüccarlar yıllık iş hacimlerine göre sınıflandırılıncaya kadar ikinci sınıf tüccarlar gibi hareket edebilirlir.
Temel Mali Tablolar
TEMEL MALİ TABLOLAR
Mali Tabloların Amacı : Yatırımcılar Kredi verenler ve diğer ilgililer için , Gelecekteki nakit akışlarını değerlendirmede , varlıklar kaynaklar ve bunlardaki değişiklikler ve işletme faaliyet sonuçlarını vererek karar almada yararlı bilgiler sağlamak.
1- Bilânço: Bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağladığı kaynakları gösteren mali tablodur.
2- Gelir Tablosu ( Kar/Zarar Tablosu ): Brüt satışların, gelirlerin, satışların maliyetinin, giderlerinin, kar zarara ait hesaplarının ve belli dönemlerde ait işletme faaliyetini sonuçlarının sınıflandırılmış ve gerçeğe uygun olarak gösterildiği tablodur.
3- Satışların Maliyeti Tablosu: Gelir tablosundaki satışların maliyeti kısmı işletmenin dönem içindeki stok hareketleriyle satılan mamul ilk madde ve malzeme ile ticari mal gibi maddelerin ve satılan hizmetlerin maliyetini göstermek üzere ayrı bir tablo halinde düzenlenir, bu tablo gelir tablosunun ekini oluşturur gelir tablosunu tamamlar.
4- Fon Akım Tablosu: Bir bölüm belirli bir dönemde bir işletmenin faaliyetlerini finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerlerini özetleyen finansal durumdaki değişmeleri açıklayan fon akım tablosunun düzenlenmesinde ve sunulma esasını teşkil eder.
5- Nakit Akım Tablosu: Bu tabloda hesap kalemleri değerlendirilirken, karşılıklar, reeskontlar vaz geçilen alacaklar,önceki dönem gelir kar gider ve zararları gibi nakit giriş veya çıkışını gerektirmeyen tutarların dikkate alınması gerekir.
6- Kar Dağıtım Tablosu: işletmenin dönem karının dağıtım biçimini gösteren tablodur. Ödenecek vergilerin ayrılacak yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kar paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerin hisse başına temettü tutarlarının hesaplandığını gösterir.
7- Öz Kaynakların Değişim Tablosu: İlgili dönemde öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artış veya azalışları bir bütün olarak gösteren tablodur.
AMORTİSMAN
Amortisman: Maddi duran varlıkların eskime, yıpranma ve demode olma sonucundaki değer azalışlarını ifade eder.
İtfa Payı: